Het dageraad fenomeen (ook wel ‘dawn phenomenon’ genoemd) kan bij diabetes type 1 voor een hoge(re) bloedsuiker zorgen in de ochtend. In dit artikel lees je hoe dat komt en wat je eraan kunt doen om het te voorkomen.
Wat is het dageraad fenomeen bij diabetes type 1 en hoe ontstaat het?
Het dageraad fenomeen is een term voor een hogere bloedsuiker in de ochtend, welke komt door het vrijkomen van bepaalde hormonen (cortisol, epinefrine, glucagon). Het lichaam geeft deze hormonen vaak af in de tweede helft van de nacht, enkele uren voordat je opstaat.
Dit gebeurt zowel bij mensen met als zonder diabetes type 1. Wanneer je diabetes type 1 hebt kan de alvleesklier de stijging in de bloedsuiker echter niet voorkomen, omdat het geen insuline meer aanmaakt [1].
Wat kun je doen aan het dageraad fenomeen?
De mate waarin het dageraad fenomeen invloed heeft op je bloedsuiker, verschilt per individu. Niet iedereen ervaart een hoge(re) bloedsuiker in de ochtend. Ervaar je wel een hogere bloedsuiker door het dageraad fenomeen? Dan zijn er gelukkig een aantal dingen die je hieraan kunt doen. Zoals:
- Bij het avondeten minder koolhydraten eten
- Een regulier voedingspatroon aanhouden, inclusief ontbijt
- Meer bewegen, vooral in de avond
Aanpassingen van behandeling
Blijft je toch hogere bloedsuikers ervaren? In dat geval dien je jouw insulinebehandeling aan te passen zodat je bloedsuiker binnen streefwaarden blijft.
Gebruik je insulinepennen? Dan kun je bijvoorbeeld een snelwerkende correctiedosering toe te dienen rond de tijd dat jouw bloedsuiker meestal stijgt door het dageraad fenomeen. Ook kun je overwegen om over te stappen naar een insulinepomp.
Met een insulinepomp kun je namelijk precies instellen wanneer deze meer of minder insuline moet afgeven. Zo kun je instellen dat de insulinepomp meer insuline moet toedienen in en rond de periode dat je normaal een hogere bloedsuiker ervaart.
Tot slot kun je, mits je de onderdelen vergoed krijgt, gebruik maken van een Hybrid Closed Loop systeem. Dit systeem meet dankzij de continue glucose monitor continue je bloedsuikerwaarde en geeft op basis daarvan een instructie aan de pomp om wel of geen (extra) insuline toe te dienen. Zo kan dit systeem automatisch een stijgende bloedsuiker in de nacht of ochtend detecteren en ook behandelen.
Bespreek eventuele aanpassingen in je behandeling wel altijd met je diabetesverpleegkundige.
Het Somogyi effect versus het Dageraad Fenomeen
Het is ook mogelijk om een hogere bloedsuiker te krijgen in de nacht door het ‘Somogyi effect’. Hierbij geeft het lichaam bij een hypo in de nacht hormonen vrij om de bloedsuiker zo te verhogen. Dit is dus anders dan bij het dageraad fenomeen, waar géén sprake is van een hypo.
Mijn ervaringen
Ikzelf heb ook (veel) last gehad van het dageraad fenomeen. Ik heb nu 26 jaar diabetes type 1, waarvan ik ruim 24 jaar mijn bloedsuiker met insulinepennen heb behandeld. Pas de laatste twee jaar gebruik ik een pomp in combinatie met een algoritme. Een hybrid Closed Loop systeem dus.
Ik merkte dat naarmate ik ouder werd, ik steeds meer stoeide met hogere bloedsuikers in de vroege ochtend. Op een gegeven moment ben ik gaan experimenteren met andere soorten achtergrondinsuline, het splitsen van achtergrondinsuline en het toedienen van een correctiedosering snelwerkende insuline. Dit werkte allemaal tot op zekere hoogte, maar ik bleef wakker worden met een bloedsuiker die wat aan de hogere kant was.
Juist om die reden heb ik bijna twee jaar geleden de keuze gemaakt om over te stappen naar een insulinepomp met een hybrid closed loop systeem. Dankzij dit systeem heb ik de laatste twee jaar géén last meer gehad van hogere bloedsuikers bij het opstaan. Zo heb ik tegenwoordig veel meer energie in de ochtend. Daar ben ik ontzettend dankbaar voor.
